Środa Śląska

Kościół p.w. św. Andrzeja Apostoła

Jeden z najstarszych kościołów zachowanych na Dolnym Śląsku - wzmiankowany w 1233 r., wzniesiony został w 2. poł. XIII w. W latach 1378-1388 budowniczy Szymon wzniósł nowe prezbiterium nakryte sklepieniem przez mistrza Klausa Parlera. W 1623 r. uległ zniszczeniu dach i sklepienia kościoła, które odrestaurowano w 1645 r. W 1670 r. nastąpiła gruntowna przebudowa kościoła, zaś część zachodnia dostawiona została ok. 1830 r. Obecnie jest to budowla orientowana, murowana z cegły, założona na planie prostokąta, z wydzielonym prezbiterium zakończonym poligonalnie. Trzyprzęsłowe prezbiterium nakrywa sklepienie sieciowe, a trzynawowy sześcioprzęsłowy korpus o układzie bazylikowym posiada w nawie głównej sklepienie kolebkowe, w bocznych zaś krzyżowe. Jego zewnętrzne mury stanowią pozostałość budowli późnoromańskiej z przełomu XII i XIII w. Była to trójnawowa bazylika ceglana, zamknięta od wschodu trzema absydami, nakryta drewnianym stropem.W ołtarzu głównym (ok. 1718) obraz J.W. Neunhertza "Ostatnia Wieczerza". Rzeźby św. Andrzeja i św. Jadwigi. Barokowe ołtarze boczne Świętej Rodziny i św. Anny, ambona z 1677, klasycystyczna chrzcielnica z 1845, dwie gotyckie rzeźby Madonny z Dzieciątkiem z XIV i XV w. oraz św. Jadwigi z XV w. Gotyckie renesansowe detale kamieniarki (portal z 1579). Obok kościoła gotycka dzwonnica z poł.XIV w., pierwotnie wieża bramy miejskiej. Obok dzwonnicy barokowa figura św. Jana Nepomucena (1728).

• Tekst pochodzi z portalu Wratislaviae Amici.

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

• Epitaph, einfache Grundform, im Mittelfelde eine Tafel mit flacherhabenen Darstellungen, welche auf die Erlösung der Menschen Bezug haben. Unten kniet die zahlreiche Familie des Verstorbenen. XVI. Jahrhundert, zweite Hälfte.
• Grabsteine mit den Figuren der Verstorbenen:
  1) für Frau Margareta Salischen von Stefesdorf, Herrn Zeppe's von Steffsdorf eheliche Hausfrau + 1559.
  2) für ein Söhnlein Christof Herrn Melchiors Veickau auf Zischwitz + 1580.
  3) für ein Töchterlein Herrn Peters von Reinbaben und Kadel + 1590.
  4) für ein Wickelkind, Maria, Eleonora Utmann zu Frankenthal + 1674, Quertafel.
  5) für eine Dame + 1676.
  6) für einen Ritter aus der zweiten Hälfte des XVII. Jahrhunderts.
  7) für Herrn Wolfgang Heinrich von Klüx in Groshemmersdorf, Herrn in Frankenthal, geb. 1651, + im XVIII. Jahrhundert.

Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena

• 1559. Zeppen, Marg., gb. Salisch, von Steffsdorf.
• 1574. Kreischelwitz, Christof.
• 1589. Eickau, Christof v. Kind, auf Zischwitz.
• 1590. Reinbaben, und Kandel, Peters v., Töchterlein. 4 Tage
• 1672. Klüx, Anna Chrysolda v., gb. v. Saurma.
• 1674. Ortmann, Maria Eleonora, Kind.
• 1676. Ottmann, Marg., gb. Seidlitz.
• 1677. Brück er, Ambros., Pfarrer.
• 1677. Schlichting, Hans Anselm v.
• 1685. Uthmann, Sebald v., u. Kathen etc.
• 1691. Schoenwiese, Frdr. Albert, Erzpriester.
• 1699. Zeihlberg, Man Martha, gb. Knaben.
• 1708. Klüx, u. Gross Hennersdorf, Wolfgang Heinr. in Frankenthal
• 1710. Erben, Joh. Georg Franz, Priester.
• 1745. Marchand, Joh. Jacob, Polizei-Burgermeister.
• 1796. Eichner, Ernst Christ., Dr. med., gst. 1801.
• 1796. Eichner, Ros,, gb. Gunzel; und
• 1799. Purrmann, Joh. Gottl, past. prim.
• 1800. Langen, C. Fr. Jul. v,, gb. Ulrich.

Płyta nagrobna córki Petera von Reinbaben † 1590

Płyta nagrobna córki Petera von Reinbaben und Kadel, która w wieku 4 lat zmarła 6 sierpnia 1590 roku.

ANNO 1590 DEN 6 AVGVSTI ZWISCHEN 4 VND 5 DER HALBEN UHR IST IN GOT SELIGLICHEN ENTSCHLAFEN DES EDLEN EHRVESTEN VND WOLBENAMPTEN PETER VON REINBABENS VND KADEL ZVM NEUMARKT TECHTERLEIN IHRES ALTERS 4 IAHR ALTER G G

Epitafium Johannesa Erbena † 1720

Epitafium pastora Johannesa Georgi Franciscusa Erbena, urodzonego 28 grudnia 1660 roku a zmarłego 30 grudnia 1710 roku. Przez 30 lat był pastorem w Środzie Śląskiej.

Epitafium NN osoby

Renesansowe epitafium z klęczącą całą rodziną pod Krucyfiksem, z całkowicie zatartą płytą inskrypcyjną u dołu.

Epitafium NN osoby

Bardzo zniszczone barokowe epitafium, na którym można odczytać jedynie imię Johann.

Epitafium Johanna Marchanda † 1745

Epitafium Johanna Jacoba Marchanda, zmarłego w 1745 roku, szefa tutejszej policji. Płyta jest bardzo wytarta i uniemożliwia dokładne odczytanie. Jego żoną była Anna Maria Borian.

Epitafium Anny Klüx † 1672

Epitafium Anny Chrysolidy Klüx zd. von Saurma, urodzonej 10 grudnia 1644 roku a zmarłej 24 października 162 roku, żony Wolffa Heinricha von Klüx und Gross Hennersdorf (Jędrzychowice), właściciela ziemskiego z Chwalimierza. Wystawił on to epitafium 3 kwietnia 1694 roku.

• Zdjęcia pochodzą z portalu Wratislaviae Amici.

Płyta nagrobna córki Marii Utmann † 164

Płyta nagrobna niemowlęcia - dziecka Marii Eleonory Utmann z Chwalimierza, zmarłego 14 grudnia 1674 roku.

Płyta nagrobna Margety Salisch † 1559

Płyta nagrobna Margety Salisch von Stefsdorf, żony Fracza Zeppe, zmarłej w 1559 roku.

ANNO 1559 DEN FREITAG NOCH PFIGS TAG IST IN GOT ETSCHLAFE DIE EDLE TVGENTSA FRAW MARGETA SALISCH VO SEFSDORF FRACZ ZEPPE ELICHE HAVSFRAW DER GOT GENEDIC SEI

Płyty nagrobne

Płyty nagrobne umieszczone na ścianie kościoła.

Płyta nagrobna NN mężczyzny

Płyta nagrobna NN mężczyzny w stroju rycerskim zmarłego 29 stycznia w wieku XVII.

Płyta nagrobna NN kobiety † 1676

Płyta nagrobna NN kobiety zmarłej w 1676 roku w wieku 35 lat. U góry jako herby ojczyste występują: von Seidlitz i von Haase, natomiast jako macierzyste von Roslig i nieokreślony.

Płyta nagrobna Wolfganga de Klüx † 1708